صنایع تکمیلی زیر فشار سیاست‌های ارزی دولت
حامد شایگان: اعضای انجمن ملی پلاستیک که نمایندگانی متشکل از صنف‌های مختلف از صنایع همگن گرفته تا پلاستیک و پلیمر و… هستند، روز گذشته گرد هم آمدند تا مشکلات این روزهای صنعت پلاستیک را به اصحاب رسانه منتقل کنند.
در این نشست ضمن انتقاد از سیاست‌های ارزی دولت که موجب شده نرخ تمام‌شده تولید در ایران غیررقابتی شود تاکید کردند: آنچه مسئولان دولتی از آن به عنوان مزیت صادراتی برای افزایش نرخ ارز یاد می‌کنند، دستاوردی جز نابودی اشتغال و بازارهای داخلی نیست زیرا امروز ظرفیت تولید صنایع تکمیلی پلاستیک به ۳۰ درصد رسیده و میزان صادرات این صنایع که در سال گذشته به یک میلیارد و ۵۰ میلیون دلار رسیده بود به شدت کاهش یافته و دو دلیل اصلی آن انحصار و گران‌فروشی پتروشیمی‌ها و نوسانات بالای نرخ ارز است. از نظر بسیاری از کارشناسان صنعت پلاستیک در ایران به دلیل دسترسی زیاد به محصولات پتروشیمی مزیت بسیای دارد اما آنچه امروز تولید و بازار این محصولات نشان می‌دهد حرکت معکوس این صنعت است. بیوک صحاف‌امین، رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک ایران با تاکید بر اینکه صنعت پلاستیک ایران بیش از ۷۰۰ هزار اشتغال در کشور ایجاد کرده است، گفت: محصولات وابسته به این صنعت سال گذشته ۲۰ درصد افزایش صادرات داشتند اما امروز میزان صادرات در حال کاهش است و به نظر می‌رسد ما نتوانیم صادرات یک میلیارد و ۵۰ میلیون دلاری سال گذشته را نیز محقق کنیم. البته بخشی از ریشه این مشکلات به سال ۹۳ برمی‌گردد؛ زمانی که نرخ پایه مواد اولیه براساس ارز آزاد به تولیدکنندگان داخلی ارائه می‌شد و در همان زمان شرکت‌های خارجی مواد اولیه پتروشیمی را با قیمتی بسیار کمتر از شرکت‌های ایرانی دریافت می‌کردند و از آنجا که صادرکنندگان پتروشیمی ایران به تولید و صادرات چند محصول محدود شده‌اند و همه آنها فقط در بازار ۴ کشور خارجی صادرات می‌کنند بین آنها نیز رقابتی به وجود آمده که حتی در برخی بازارهای خارجی محصولات را تا ۳۰ درصد نرخ کمتر از نرخ فوب خلیج‌فارس عرضه می‌کنند.او با تاکید بر اینکه به جز مواد پتروشیمی که درحال‌حاضر بازار آن در کشور بسیار نابسامان است بقیه مواد اولیه از طریق واردات تامین می‌شود، افزود: درحال‌حاضر تولید با نرخ ارز آزاد امکان‌پذیر نیست و اگر دولت خیلی زود به نوسانات نرخ ارز رسیدگی نکند نه‌تنها تولید بلکه اشتغال در این صنعت نیز از دست خواهد رفت.
انحصار مواد اولیه اخلال‌گر صنایع پایین‌دستی
علی لشکری، عضو هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک ایران در پاسخ به پرسش «گسترش صنعت» درباره دلایل عرضه محصولات پتروشیمی با قیمتی بالاتر از ارزش پایه محصولات در بورس، گفت: با توجه به اینکه برخی محصولات فقط در یک شرکت پتروشیمی تولید می‌شود و عرضه آن به طور کامل مدیریت شده است، بازار دراختیار تولیدکنندگان انحصاری است. برای نمونه، پتروشیمی شازند اراک به عنوان تنها تولیدکننده «دی‌اتیلن‌گلایکول» عرضه این محصول را براساس وضعیت بازار تغییر می‌دهد به طوری که در برخی مواقع این محصول خاص با ۴۵ درصد بالاتر از نرخ پایه عرضه شده و اگر وارد کننده‌ای اقدام به واردات کند نزدیک به ۲ ماه از زمان ثبت واردات تا زمان انتقال آن به بازار طول می‌کشد. از طرف دیگر، شرکت داخلی پتروشیمی با عرضه بیش از اندازه و کاهش نرخ بازار باعث ضرر کردن واردکننده می‌شود. از این رو، امکان واردات این محصول نیز در کشور وجود ندارد و انحصار همچنان بازار را دچار نقصان کرده است.
واگذاری بازار ترکمنستان به ترک‌ها
سعید صبوری، نایب‌رئیس انجمن ملی صنعت پلاستیک با نگاهی به وضعیت بازار خارجی این صنعت تاکید کرد: اگر بخواهیم مشکلات تولید را مورد بررسی قرار دهیم باید آن را در دو بخش نوسانات نرخ ارز و نوسانات قوانین و مقررات ارزیابی کنیم. درحال‌حاضر بسیاری از محصولات پتروشیمی در کشور به صورت خام صادر می‌شود در حالی که همین مواد اولیه را با نرخ بیشتر دراختیار صنایع تکمیلی قرار می‌دهند و این مسئله باعث شده تولید در ایران گران‌تر از کشورهای همسایه همچون ترکیه باشد در نتیجه تداوم این عامل باعث شد بازار ترکمنستان دراختیار تولیدکنندگان ترکیه‌ای قرار گیرد.این مشکل در شرایطی پیچیده شده که دولت معتقد است افزایش نرخ ارز به صادرات کمک می‌کند در حالی که نابودی کامل تولید داخل را به همراه دارد.او با بیان اینکه عوامل زیادی ممکن است به نوسانات نرخ ارز در کشور دامن بزند، افزود: وقتی اختلاس و رانت در کشور افزایش یابد و دولت مجبور شود اسکناس چاپ کند تا منابع جایگزین به وجوداید به شدت نرخ ارز نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت زیرا تزریق اعتبارات بدون پشتوانه بوده است.
حذف معافیت مالیاتی، صادرات خام
سعید ترکمان، عضو انجمن ملی پلاستیک ایران با انتقاد از آمار غلط میزان تولید محصولات پتروشیمی در ایران، گفت: امروز گفته می‌شود ۶۲ میلیون تن محصولات پتروشیمی در کشور تولید می‌شود در حالی که فقط ۷ میلیون تن از این محصولات در صنعت پلیمر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین، شرکت‌ها به تامین نیاز داخلی موظف هستند اما این مسئله به درستی اتفاق نمی‌افتد.او با بیان اینکه در کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، اعضای انجمن ملی پلاستیک با تولیدکنندگان پتروشیمی نشستی داشته و به نتایجی مثبت نیز دست یافته‌اند که در قالب پیشنهادهایی به دولت ارائه شد اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است، افزود: در شرایط کنونی بسیاری از تولیدکنندگان صنایع پتروشیمی محصولات خام صادر می‌کنند و در قبال آن از مزیت‌های زیادی همچون معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند هستند در حالی که خام‌فروشی مزیتی برای اقتصاد کشور ندارد به همین دلیل برای اصلاح روند باید معافیت صادرات خام مواد معدنی حذف شود و مالیات ارزش افزوده برای صادرات این محصولات به صورت تصاعدی درنظر گرفته شود.
تلاش برای حفظ اشتغال
علیرضا ترک، عضو دیگر هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک ایران نیز با اشاره به مشکلاتی که در این صنعت وجود دارد، تصریح کرد: امروز بیش از ۷ هزار مجوز در صنعت پلاستیک صادر شده اما خیلی از آنها فعال نیستند. سرمایه‌گذاران برای ورود به این صنعت نیازمند ثبات و حمایت هستند در حالی که شرایط کنونی اقتصاد کشور این‌گونه نیست و دولت باید برای ثبات نرخ ارز برنامه‌ریزی لازم را انجام دهد در غیر این صورت نه‌تنها برنامه‌های اشتغالی اجرا نخواهد شد بلکه اشتغال کنونی نیز از دست خواهد رفت.صنعت پتروشیمی به عنوان دومین محصول صادراتی ایران نقش مهمی در اقتصاد کشور دارد به همین دلیل نرخ گاز ارزان‌تر از فوب خلیج‌فارس به آنها داده می‌شود و حتی در بودجه سال ۹۷ نیز رایزنی‌هایی در حال انجام است که نرخ گاز عرضه‌شده به پتروشیمی‌ها نسبت به سال کنونی کاهش یابد به گونه‌ای که از ۲۳ سنت برای هر مترمکعب به ۱۷ سنت و حتی کمتر کاهش یابد. با این حال، هنوز مشکلاتی در تولید و عرضه هست که شرایط انحصاری برای تولیدات صنایع تکمیلی به وجود آورده است چراکه بسیاری از پتروشیمی‌های ایران نتوانسته‌اند به تولیدات خود تنوع بخشند و بازارهای صادراتی خود را محدود به چند کشور کرده‌اند. این مسئله باعث شده توزیع محصولات پتروشیمی در داخل نیز تحت تاثیر بازاری انحصاری قرار بگیرد. از طرف دیگر، امکان عرضه محصولات خارجی در بورس ایران وجود ندارد و تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی نه‌تنها تابع بازی تامین‌کنندگان مواد اولیه قرار گرفته‌اند بلکه به دلیل نوسانات نرخ ارز با گرانی تامین سایر مواد اولیه روبه‌رو شده‌اند تا جایی که میزان صادرات ایران نسبت به سال گذشته سیر نزولی گرفته است. همچنین احتمال تعطیلی و افزایش بیکاری در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی‌ها وجود دارد.
